Konstancja Markiewicz

 

Hrabina Konstancja Markiewicz, a w zasadzie Constance Markievicz (w niniejszym biogramie używana jest spolszczona wersja nazwiska), urodzona jako Constance Georgine Gore Booth była wyjątkową kobietą jak na swoje czasy. Rewolucjonistka i polityk, zaangażowana w działalność na rzecz biednych i potrzebujących. Urodziła się w anglo-irlandzkiej rodzinie, w rezydencji rodowej Lissadell w hrabstwie Sligo.

Urodziła się 4 lutego 1868 roku jako pierwsze z pięciorga dzieci Henry’ego Gore Booth, piątego Baroneta Sligo i jego zony Georginy. Dzieciństwo mała Konstancja spędziła w rodzinnym domu, pełnym rozrywek adekwatnych dla swojej grupy społecznej, jeździła konno, żeglowała i umilała sobie czas piknikami na plaży. Sielanka. Już jako młoda panienka została wysłana do Londynu, aby pobierać nauki. Ojciec wynajął jej pracownie i Konstancja zapisała się w 1893 roku na Slade School of Art. Sztuka ją pociągała. Pod koniec lat ’90, mając 25 lat, wyjechała do Paryża, gdzie poznała swojego późniejszego męża Kazimierza Dunin-Markiewicza. Pobrali się w 1900 roku, a rok później (1901) urodziło się w Lissadell, ich jedyne dziecko, Maeve Allys. W 1903 roku młode małżeństwo przeniosło się do Dublina, gdzie Konstancja nadal malowała, a jej mąż, Kazimierz (nazywany w Irlandii Casimir) przyjaźnił się i współpracował z Georgem Russellem (AE). Kazimierz realizował się na niwie teatralnej, ale nie tylko, był założycielem pierwszego w Irlandii klubu szermierczego. Dwukrotnie odwiedziła włości swojego męża na ziemiach ukraińskich będących pod zaborem rosyjskim.

Dla energicznej kobiety, a taką była Konstancja, sztuka to była za mało. Zaczęła interesować się polityką, to był punkt zwrotny w jej życiu. W 1908 roku współpracowała z Sinn Fein i wówczas miała pierwsze publiczne wystąpienie. Stała się aktywną nacjonalistką, a polityka wciągała ją coraz bardziej. Niestety, jej zaangażowanie w działalność polityczną odbiło się negatywnie na rodzinie. Kazimierz nie był absolutnie zainteresowany udzielaniem się w partii. Drogi małżonków zaczęły się rozchodzić. W 1914 roku Kazimierz opuścił Irlandię i wrócił do swoich ukraińskich dóbr. Do Irlandii przyjechał tylko dwa razy, pierwszy raz odwiedził żonę w 1924 roku, a za drugim razem był przy jej łożu śmierci w 1927. Kazimierz Markiewicz zmarł w Polsce w 1932 roku.

Oprócz działalności politycznej Konstancja prowadziła szeroką działalność społeczną. Między innymi pomagała biednym, prowadziła gar kuchnie, przy tej okazji zetknęła się z lewicowymi działaczami takimi jak James Larkin czy James Connolly. Ten kontakt miał wpłynąć na dalsze jej życie. Szczególnie duży wpływ na hrabinę Markiewicz wywarł James Connolly, socjalista, twórca Irish Citizen Army (Irlandzkiej Armii Obywatelskiej). Konstancja została oficerem tej Armii, była zaangażowana w planowanie wzniecenia walk w Dublinie w 1916 roku. W chwili wybuchu Powstania Wielkanocnego w 1916 Konstancja była jednym z dowódców ICA. Walczyła w St. Stephen’s Green, a następnie wycofała się do Kolegium Chirurgicznego, tam zastała ją kapitulacja wojsk powstańczych. Tak jak inni wzięci do niewoli oficerowie powstańczy stanęła przed sądem. Brytyjczycy uznali Konstancje Makiewicz za jedną z osób kierujących Powstaniem. Sąd skazał ją na karę śmierci, jednakże ze względu na to, że była kobietą wyrok zamieniono jej na dożywocie. Sama Markiewicz była wstrząśnięta egzekucjami swoich przyjaciół i towarzyszy walki, zwłaszcza stracenie Connolly’ego było dla niej bolesne. W 1917 roku, w efekcie amnestii została zwolniona z więzienia Ailsbury Goal w Anglii, gdzie odsiadywała dożywocie. Później jeszcze pięciokrotnie była aresztowana podczas wojny o niepodległość.

Konstancja Markiewicz była pierwszą kobietą wybraną jako poseł do parlamentu westminsterskiego w Londynie, jednakże demonstracyjnie nie zajęła swojego miejsca. Była także pierwszą kobietą wybraną do parlamentu Irlandii Dail Eireann, w którym zasiadała. Hrabina została pierwszą kobieta ministrem naszych czasów. W 1919 roku, na pierwszym posiedzeniu Dáil objęła tekę Ministra Pracy w rządzie Irlandii. Była zdecydowaną zwolenniczką idei republikańskich, stąd kiedy doszło do podpisania Traktatu z Wielka Brytania, który kończył Wojnę o Niepodległość, stała się jego krytykiem. Uważała, ze walka się nie skończyła, a zgoda na podział Irlandii jest błędem. Podczas debaty nad Traktatem doszło miedzy innymi do ostrej wymiany zdań między Markiewicz a Michaelem Collinsem. Konstancja nazwała zwolenników Traktatu, w tym i Collinsa zdrajcami, w rewanżu Collins nazwał ja Angielką nawiązując do jej pochodzenia. Podczas wojny domowej była internowana przez siły rządowe. Szefowała kobiecej organizacji patriotycznej Cumman Na Mban.

W 1926 roku Eamon de Valera zwołał nadzwyczajny kongres Sinn Féin poświęcony przyszłości partii. Nie znalazłszy jednak poparcia do realizacji swojej wizji, zrezygnował z przywództwa. Ta decyzja dala początek nowemu ruchowi narodowemu. 16 maja 1926 roku w dublińskim teatrze La Scalla powołano do życia partie Fianna Fáil, jej założycielami byli m.in. Konstancja Markiewicz, Gerry Boland, Frank Alken, Seán Lemass. W 1927 roku ponownie została wybrana do parlamentu irlandzkiego. Tym razem nie zdążyła już zająć swojego fotela, gdyż ciężko zachorowała.
W 1927 roku Konstancja Markiewicz ciężko zachorowała, trafiła o szpitala, gdzie mimo starannej opieki i zabiegów zmarła o świcie 15 lipca 1927 roku o godzinie 1.25. Był przy niej jej mąż Kazimierz, który jak tylko dowiedział się o ciężkim stanie żony przyjechał do Irlandii.
Hrabina Markiewicz pochowana została na cmentarzu Glasnevin w Dublinie w tzw. Republican Plot czyli kwaterze Republikanów, z małym, niepozornym nagrobkiem.. Rodzina pragnęła pogrzebu prywatnego, jednak tak się nie stało. W uroczystościach pogrzebowych wzięło udział około trzystu tysięcy ludzi. Mowę pogrzebową wygłosił Eamon de Valera.
Pamięć Konstancji Markiewicz jest bardzo żywa w Irlandii. W Stephens Green znajduje się jej popiersie, wiele budynków, ulic nazwanych jest jej imieniem. Niedaleko Sligo jest jej pomnik przedstawiający hrabinę jako rewolucjonistkę w mundurze z 1916 roku. Dom rodzinny Lissadell można zwiedzać. Więcej znaleźć można na www.lissadellhouse.com
W Polsce imię Konstancji Markiewicz nosi gimnazjum w Warszawie na Bemowie.
W Irlandii wydana została interesująca książka poświęcona Kazimierzowi Markiewiczowi. ‚The Polish Irishman: The Life and Times of Count Casimir Markievicz’ by Patrick Quigley , The Liffey Press.