Pierwsza fala najazdu celtyckiego dotarła do Irlandii w VI w. p.n.e. Kultura lateńska, czyli celtycka kultura późnego okresu żelaza dotarła do Irlandii w II w. p.n.e.
W pierszych wiekach naszej ery Irlandia była podzielona na około 150 małych królestw zwanych „tuatha”. Na czele każdego z nich stał król (rí), który starał się zdominować sąsiednie królestwa.
Z czasem królestwa te utworzyły pięć grup każda z regionalnym władcą na czele. Te pięć prowincji to tak zwane Five Fifths (5 piątych części kraju):
– Mumha (Munster, znanych 67 królów, w tym 3 zwierzchnich w latach ok. 450-1194),
– Laigin (Leinster, znanych 68 królów w latach ok. 436-1171),
– Midhe (Meath, znanych 52 królów, w tym 8 zwierzchnich, w latach 450- 173),
– Connachta (Connaught, znanych 64 królów, w tym 4 zwierzchnich, w latach 459-1224),
– Uladh (Ulster, znanych 72 królów, w latach ok. 500-1201).
Władza zwierzchnia w prowincjach przechodziła z rąk do rąk, przy czym władcy prowincji Meath, znajdującej się w centrem Irlandii, koronowani na wzgórach Tary, zostawali królami zwierchnimi całej Irlandii. Jednak nie wszyscy uznawali ich władzę.
Do czasów Briana Bórumy do tronu Tary mogli jedynie pretendować potomkowie Nialla (dynastia Uí Néill) Do rodu północnych Uí Néill należeli Cenél Connaill (CC) i Cenél nEógain (CE), do rodu południowych Uí Néill: Clann Cholmáin (CCh) i Síl nÁedo Sláine (AS).
Według dawnych teorii Tara była miejscem odwiecznego zasiadania najwyższej władzy królewskiej, aż do zdobycia tronu przez Briana. W rzeczywistości Tara miała taki charakter tylko do IX w., kiedy to królowie Uí Néill zostali zaakceptowani jako władcy całej Irlandii. W X w. pojawił się tytuł „arrcykról Irlandii” (ard-ri E/renn).
Połlegendarną, półhistoryczną postacią jest jeden z największych władców:
227-266 Cormac mac Art
ARCYKRÓLOWIE IRLANDII
445-452 Niall Noígiallach (Niall od Dziewięciu Zakładników, Niall of the Nine Hostages, król Tary, zgodnie z tradycją założyciel dynastii – przodek pretendentów do tronu arcykrólestwa)
452-463 Lóegarie (syn)
463-482 Ailill Molt (syn bratanka Nialla)
482-507 Lugaid (syn Lóegaire’a)
507-534 Muirchertach I (CE, prawnuk Nialla)
534-544 Tuathal Máelgard (prawnuk Nialla)
544-565 Diarmait I (prawnuk Nialla)
565-566 Forggus (CE, syn Muirchertacha I)
565-566 Domnall Ilchelgach (CE, brat, koregent)
566-569 Ainmire (CC, w czwartym stopniu potomek Nialla)
569-572 Báetán I (CE, syn Muirchertacha I)
569-572 Eochaid (CE, syn Domnalla Ilchelgacha, koregent)
572-586 Báetán (CC, w czwartym stopniu potomek Nialla)
586-598 Áed (CC, syn Ainmire’a)
598-604 Áed Sláine (AS, syn Diarmaita I)
598-604 Colman Rímid (CE, syn B/aetána I, koregent)
604-612 Áed Uaridnach (CE, syn Domnalla Ilchelgacha)
612-615 Máel Cobo (CC, syn Áeda)
615-628 Suibne Menn (CE, syn bratanka Muirchertacha I)
628-642 Domnall (CC, syn Áeda)
642-654 Conall Cáel (CC, syn Máela Cobo)
654-658 Cellach (CC, brat, koregent)
658-665 Diarmait II (AS, syn Áeda Sláine’a)
658-665 Blathmac (AS, brat, koregent)
665-671 Sechnussach (AS, syn)
671-675 Cennfáelad (AS, brat)
675-695 Fínsnechta Fledach (AS, wnuk Áeda Sláine’a)
695-704 Loingsech (CC, wnuk Domnalla)
704-710 Congal Cennmagair (CC, wnuk Domnalla)
710-722 Fergal (CE, prawnuk Áeda Uaridnacha)
722-724 Forgartach (AS, prawnuk Diarmaita II)
724-728 Cináed (AS, w czwartym stopniu potomek Áeda Sláine’a)
728-734 Flaithbertach (CC, syn Loingsecha, usunięty, zmarł 765)
734-743 Áed Allán (CE, syn Fergala)
743-763 Domnall Midi (CCh, w siódmym stopniu potomek Diarmaita I)
763-770 Niall Frossach (CE, syn Fergala, abdykował, zmarł 778)
770-797 Donnchad Midi (CCh, syn Domnalla Midi)
797-819 Áed Oirdnide (CE, syn Nialla Frossacha)
819-833 Conchobar (CCh, syn Donnchada Midi)
833-846 Niall Caille (CE, syn Áeda Oirdnide)
846-862 Máel Sechnaill I (CCh, bratanek Conchobara)
862-879 Áed Findliath (CE, syn Nialla Caille)
879-916 Flann Sinna (CCh, syn Máela Sechnailla I)
916-919 Niall Glúndub (CE, syn Áeda findliatha)
919-944 Donnchad Donn (CCh, syn Flanna Sinna)
944-956 Conglach Cnogba (AS, w dziesiątym stopniu potomek Áeda Sláine’a)
956-980 Domnall ua Néill (CE, wnuk Nialla Glúduba)
980-1002 Máel Sechnaill II (CCh, wnuk Donnchada Donna, usunięty)
1002-1014 Brian Bóruma (Dál Cais, król Munsteru)
1014-1022 Máel Sechnaill II (ponownie)
1022-1072 interregnum
1072-1086 Tairrdelbach I (wnuk Briana Bórumy, król Munsteru)
1086-1119 Mirchertach II (syn)
1119-1121 Domnall ua Lochlainn (CE, w czwartym stopniu potomek Domnalla ua Néilla?, król Ailech)
1121-1156 Tairrdelbach II (Ua Conchobair, król Connachtu)
1156-1166 Muirchertach III (CE, wnuk Domnalla ua Lochlainna)
1166-1186 Ruaidri (syn Tairrdelbacha II, usunięty, zmarł 1198)
1186- lokalne królestwa pod dominacją angielską, królowie angielscy używają tytułu lorda Irlandii
1541 Henryk VIII, król Anglii, ogłosił się również królem Irlandii
1936 Wolne Panstwo Irlandii obaliło monarchię i ogłosiło się republiką
źródła:
J.E. Morby, Dynastie świata. Przewodnik chronologiczny i genealogiczny, Wydawnictwo Znak, Kraków 1994
D. Lambert, R. Gray, MiniEncyklopedia – Władcy Wielkiej Brytanii, Atena/Perfekt, Poznan 1994
B. Gierek, Celtowie, Wydawnictwo Znak, Kraków 1998
red. T.W. Moody, F.X.Martin, Historia Irlandii, Wydawnictwo Zysk i S- ka, Poznań 1998
Bibliografia:
A New History of Ireland, IX: Maps, Genealogies, Lists, Oxford 1984
F.J. Byrne, Irish Kings and High-Kings, New York 1973
G. Mac Niocaill, Ireland before the Vikings, Dublin 1972
D.O’Corráin, Ireland before the Normans, Dublin 1972
S. Grzybowski, Historia Irlandii, Wrocław 1977