W imię ojca – obsada i nagrody

Producent a zarazem reżyser, Jim Sheridan, (rys.1) natchniony pomysłem opowiedzenia historii niesprawiedliwie internowanego Irlandczyka o nazwisku Gerald Conlon, podjął się produkcji filmu, W imię ojca, opartego na autobiograficznej książce napisanej przez skazanego, zatytułowanej „Prooved Innocent”.

Rys.1 Jim Sheridan

Jim Sheridan zaprosił do współpracy przy tworzeniu tego filmu wielu wspaniałych twórców filmowych. Jednakże najbardziej znaczącą postacią, która wzięła udział
w przygotowaniach do pracy oraz dostarczała krytycznych opinii i sugestii, był sam Gerry Conlon (rys. 2). Autor autobiograficznej książki na podstawie której powstał film, wespół
z pozostałymi członkami ekipy filmowej, wybierał obsadę filmu i aprobował propozycje zatrudnienia poszczególnych aktorów, w tym Daniel Day- Lewis’a (rys.3) grającego Gerald’a Conlon’a, Pete Postlerhwaite’a jako Guiseppe Conlon a także Emmy Thompson w roli Gareth Peirce’a.

Rys.2 Gerry Conlon

Gatunek tego filmu jest zróżnicowany i często nazywany jest wielogatunkową produkcją gdzie takie pojęcia jak: drama, interakcje rodzinne, prawo, polityka, terroryzm
i niesprawiedliwość składają się w jedność, w jeden obraz umożliwiający dokładniej opisać gatunek filmu. W istocie to głównie z uwagi na swoją różnorodność film ten został nominowany do wielu nagród takich jak Oskar Amerykańskiej Akademii Sztuki w 1994, Złoty Glob Hollywoodzkiego Stowarzyszenia Prasy Zagranicznej w 1994, zdobył: Złotego Niedźwiedzia na Festiwalu Filmowym Berlinale, nagrodę BAFTA Brytyjskiej Akademii Sztuk Filmowych i Telewizyjnych a także nagrodę WGA , Eddie, BSFC i Felix.

Rys.3 Kadr z filmu W imię ojca przedstawiający Daniel’a Day-Lewis’a grającego rolę Gerry’ego Conlon’a torturowanego przez oficerów śledczych.

W imę ojca – fabuła
Historia, którą przedstawiają nam twórcy rozpoczyna się w Belfaście wczesnych lat siedemdziesiątych kiedy Gerry Conlon, bezrobotny i młody Irlandczyk, spędza swój wolny czas głównie obijając się po ulicach miasta. Towarzyszem jego włóczęgostwa jest jego najlepszy przyjaciel- Danny. Z jednej strony, intryganckie zachowanie Gerry’ego wydaje się dosyć dziwne, a co za tym idzie, podejrzane w oczach służb bezpieczeństwa. Wielokrotne naruszanie przez niego spokoju oraz udział w licznych zamieszkach odbywających się
w tamtym czasie w Belfaście, prowadzą do jego przesłuchania w celu złożenia wyjaśnień
w kwestii przynależności do Irlandzkiej Armii Republikańskiej. Z drugiej jednak strony, Gerry wydaje się być zbyt ignorancki, niedojrzały oraz nieprzewidywalny by być nawet rozważanym do przyjęcia w szeregi IRA. Nie posiadając żadnych możliwości zatrudnienia, będąc poszukiwanym w celu złożenia wyjaśnień dotyczących ostatnich zamieszek, Gerry decyduje się wyjechać do Londynu gdzie ma zacząć nowe, przykładne życie. W oczach młodego Irlandczyka Londyn stanowi znienawidzony przez niego twór reprezentujący całe państwo krępujące jego ojczyznę oraz pozbawiające jej sił do zdobycia bogactwa i niezależności. Jest on również zdania, że owe miasto obfituje w podstępne skupiska społeczne dążące do całkowitego wyniszczenia jego ukochanej ojczyzny o ile jakaś niezwykła sytuacja nie wydarzy się by zmienić bieg spraw i uchować Irlandię przed destrukcją. Nie mniej jednak, Gerry zmuszony jest zatrzymać się u swojej ciotki, Annie Maguire, (rys.4) do chwili gdy będzie w stanie samodzielnie utrzymać siebie i uczciwie zarobić na życie. Zamieszkanie w domu ciotki stanowiło jednakże zbyt wielkie poświęcenie, wymagające zmiany stylu jego życia, tak więc Gerry decyduje się koczować w komunie hipisów. Gerry, razem ze swoim dawnym przyjacielem- Paul’em Hill’em, wydaje się zachwycony nowym stylem życia oraz pomysłem wolnej miłości, które są głównymi zasadami panującymi w domu. Jak można było wcześniej przypuszczać Gerry, wspólnie
z nowymi znajomymi, nadużywa alkoholu, imprezuje i nic nie wskazuje na to, że taki tryb życia znudzi mu się w najbliższym czasie. Jest to dla niego szczególnie wygodne, ponieważ nikt nie jest w stanie powstrzymać go od niczego, nikt nie zadręcza go usiłując przywrócić do porządku i nikt, a zwłaszcza jego ojciec, nie jest w stanie nakazać mu robienia czegokolwiek na co nie miałby ochoty.

Rys.4 Okładka książki Annie Maguire

Swobodne i beztroskie życie całej grupy dochodzi jednak do krytycznego punktu, po którym nie ma już odwrotu, a sytuacja zmienia się diametralnie, niestety na ich niekorzyść. Wydarzeniem, które na nowo ukształtowało kolejne wypadki dotyczące grupy przyjaciół był wybuch bomby podłożonej w jednym z pubów w Guildford, która zabiła pięcioro ludzi
5 października 1974 roku. Odpowiedzialność za śmierć tych ludzi spadła na członków Irlandzkiej Armii Republikańskiej. Gerry decyduje się więc opuścić ugrupowanie, w którym narastały wewnętrzne konflikty i razem z Paul’em błąkają się po lokalnym parku, gdzie spotykają bezdomnego włóczęgę- Charlie’ego Burke’a. Tej samej nocy trafiają do opuszczonego mieszkania, w którym znajdują ogromną sumę pieniędzy. Przepełnieni radością z nieoczekiwanej możliwości szybkiego wzbogacenia się, bezwiednie i nieodpowiedzialnie wydają nie należące do nich pieniądze na ekstrawaganckie stroje oraz bilety powrotne do kraju. Będąc już na miejscu, we własnej ojczyźnie, przechwalają się zdobytymi pieniędzmi, nie ograniczając się jednocześnie przy opowiadaniu o swoim wspaniały i dostatnim życiu
w Londynie.
Nie trudno się domyślić, że ta euforia nie mogła długo trwać i tak też szczęście Garry’ego zostaje przerwane gdy zostaje wezwany w celu przesłuchania zgodnie z nową ustawą dotyczącą zapobiegania terroryzmowi. W życiu młodego Irlandczyka rozpoczyna się kolejny okres, pełen nieoczekiwanych wydarzeń, długotrwałej walki oraz koszmaru powiązanego z nową sytuacją w której się znalazł zarówno on jak i jego rodzina. Będąc świadomym nacisków ze strony społeczeństwa, które domaga się ukarania winnych śmierci ofiar zamachu bombowego w Guildford, detektyw Robert Dixon czuje się zobligowany do odnalezienia zamachowców i do postawienia ich do dyspozycji Sądu Brytyjskiego. Gerry
i Paul stają się pierwszymi podejrzanymi i wkrótce potem zostają oskarżeni o dokonanie zbrodni, której nie popełnili. Ojciec Gerry’ego, Giuseppe, podejmuje decyzję o wyjeździe do Londynu aby dowiedzieć się jak może pomóc synowi i kolejny raz umożliwić mu uniknięcie kary więzienia. Zatrzymuje się u Anne Maguire ale wkrótce zostaje aresztowany i również oskarżony o wspieranie Irlandzkiej Armii Republikańskiej. Jest więc jednym z kozłów ofiarnych, na których czyhał detektyw Dixon i jego współpracownicy. Znając już metody przeprowadzania śledztwa przez Brytyjskich detektywów, aby ocalić swego ojca przed przechodzeniem przez podobne do jego doświadczenia z policją, Gerry zgadza się podpisać fałszywe zeznania w których przyznaje się do przygotowania i podłożenia bomby. Wyczerpany fizycznie i całkowicie zdezorientowany w tej sytuacji Gerry podpisuje dokumenty, tym samym dając policji możliwość przedstawienia go jako jednego z terrorystów.
W międzyczasie policja wchodzi w posiadanie informacji, co więcej, dowodów i zeznań świadczących o niewinności obu Conlon’ów. Dowody te zostały im przekazane przez osoby odpowiedzialne za przeprowadzenie zamachu, mogłyby więc doprowadzić do zwolnienia podejrzanych z więzienia ale zostają one ukryte przed społeczeństwem. Gerry wraz z ojcem zabrani są do tego samego więzienia gdzie pragną w spokoju przetrwać swój wyrok co im się nie udaje gdyż współwięźniowie odrzucają ich ze swojego więziennego społeczeństwa. Z całą pewnością stanowi to ważny element zmiany stosunków pomiędzy ojcem i synem, ponieważ zgodnie stwierdzają, że muszą trzymać się blisko siebie
i razem przetrwać ciężkie chwile. Wszystko to po części sprawia, że obaj mężczyźni stają się sobie bardziej bliscy, co więcej, zostają przyjaciółmi. W ten sposób więzi między dwoma obcymi sobie wcześniej ludźmi stają się silne ze względu na otaczające ich okoliczności.
Giuseppe doskonale zdaje sobie sprawę z faktu, że już nigdy może nie zobaczyć swojej rodziny ale z pewną niecierpliwością zawsze oczekuje na spotkanie ze swoim prawnikiem, Gareth Peirce. (rys.5) W przeciwieństwie do swojego ojca, Gerry uważa, że kolejne rozprawy sądowe mogą tylko przysporzyć jego ojcu więcej cierpienia a nie przyniosą nic dobrego. Giuseppe Conlon, który jest przeciwny działaniom Irlandzkiej Armii Republikańskiej, stara się żyć spokojnie a jego ambicje skierowane są w kierunku przeżycia wyznaczonej mu kary w godności oraz w taki sposób by nie wpłynęło to negatywnie na jego i syna pobyt w więzieniu.

Rys.5 Aktorka Emma Thompson

Po długim oczekiwaniu Giuseppe zasłużył sobie jednak na szacunek współwięźniów i swoją postawą potwierdzał, że jest wart zaufania. Szacunek dla Giuseppe (rys.6) jest wyraźnie widoczny po jego śmierci gdy liczne płonące materiały i papiery zostały wyrzucone przez okna poszczególnych cel. Gdy więźniowie dowiedzieli się o jego śmierci zdecydowali oddać mu honory właśnie w ten sposób.
Dzięki zaangażowaniu prawnika Conlon’a oraz sile przebicia i uporowi w dążeniu do zdobywania dowodów uniewinniających ojca i syna, Gerry otrzymuje szansę na kolejne rozpatrzenie jego sprawy w sądzie. Ku ogromnemu zaskoczeniu sędzia przewodzący sprawie zwalnia Gerry’ego i ogłasza go wolnym człowiekiem. Jednakże dla Gerry’ego to nie koniec walki. Wspólnie ze swoim prawnikiem deklaruje zaraz po wyjściu z więzienia, że nie ustąpi dopóki jego ojciec nie zostanie uznany za niewinnego i jego nazwisko nie zostanie oczyszczone ze stawianych mu wcześniej zarzutów. Film kończy się w momencie gdy Gerry wychodzi z sądu i otwarcie przemawia do zgromadzonego tłumu i dziennikarzy o swoich planach dotyczących oczyszczenia imienia swojego ojca. Poniższy cytat, który można usłyszeć w ostatniej scenie, zaczerpnięty jest z książki Conlon’a Proved Innocent:
‘Spędziłem 15 lat w więzieniu za coś czego nie zrobiłem, za coś o istnieniu czego nawet nie wiedziałem. Widziałem jak mój ojciec umiera w więzieniu za coś czego nie zrobił. A ten rząd nadal uważa, że mój ojciec jest winny. Chcę im wszystkim powiedzieć, że dopóki mój ojciec nie zostanie uniewinniony, dopóki wszyscy zamieszani w to niewinni ludzie nie zostaną uniewinnieni, dopóki sprawcy nie zostaną postawieni przed sąd i oskarżeni, to będę nadal walczył. W imię mojego ojca i w imię prawdy!’

Rys.6 Pete Postlethwaite jako Giuseppe Conlon

Film ten nie jest historią o Irlandzkiej Armii Republikańskiej czy o terroryzmie ale ukazuje nam obraz korupcji, wymuszania i naginania prawa oraz brutalność policji. Produkcja ta również pozwala nam częściowo zapoznać się z warunkami życia więźniów. Warto zwrócić uwagę na fakt, że pomimo, iż historia opowiedziana przez twórców oparta jest na prawdziwych wydarzeniach to znaleźć możemy liczne różnice między wydarzeniami, które na prawdę miały miejsce a tymi, które musiały powstać na cele filmu. Różnice te dotyczą zarówno głównych bohaterów jak i niektórych faktów mających dosyć istotne znaczenie dla poprawnego zrozumienia filmu. Niezgodności mogą z całą pewnością zostać wychwycone przez wszystkie osoby posiadające chociażby podstawową wiedzę dotyczącą skazania na długoletnie więzienie członków ‘Czwórki z Guildford’. Jedną z nich jest zajmowanie wspólnej celi przez Gerry’ego i Giuseppe Conlon’ów, którzy w rzeczywistości nie odbywali wyznaczonej im kary w tym samym więzieniu. Sheridan umieścił obu mężczyzn w tej samej celi by pogłębić nasze zrozumienie motywu bliskości i ponownego zyskania wzajemnego szacunku i miłości obu Irlandczyków. Jeszcze inną różnicą jest sama postać Joe McAndrew, który w filmie bierze na siebie odpowiedzialność za podłożenie bomby w Guildford, a który w rzeczywistości nie istniał. Także rozprawa sądowa wcześniej wspomnianej ‘Czwórki z Guildford’ oraz ‘Siódemki Maguire’ nie została przeprowadzona na tej samej sali sądowej, co więcej, nie została ona przeprowadzona wspólnie i w tym samym czasie. Tak naprawdę były to osobne rozprawy, które tylko na potrzebę filmu, na potrzebę wzmocnienia poczucia żalu w stosunku do niewinnie skazanych ludzi zostały połączone w jedność przez filmowców. Postać inspektora Dixon’a jest kombinacją kilku oficerów policji, którzy pracowali nad sprawą Conlon’a a nie prawdziwą osobą. Sheridan z całą pewnością chciał zwrócić naszą uwagę na to jak niesprawiedliwie traktowani są ludzie gdy prawda ukrywana jest za plecami politycznych powiązań i osób o nadmiernej ambicji, a także byśmy na zawsze zdali sobie sprawę z tego, że nawet w dzisiejszych czasach istnieją takie niespokojne państwa jak Irlandia Północna, gdzie wypowiadanie swoich poglądów nie jest do końca zalecane. Pozwolił nam również dostrzec upadek systemu sądownictwa, poddającego się wymaganiom i naciskom ze strony społeczeństwa zachęcając nas tym samym do wprowadzenia pewnych zmian, zmian koniecznych by już nigdy nie nastąpiła podobna sytuacja jak w przypadku Gerry’ego i Giuseppe Conlon’ów.