Krwawa Niedziela – obsada i nagrody

 

Film Krwawa Niedziela opowiada historię tragicznych wydarzeń z 30 Stycznia 1972 w Derry, Irlandia Północna. Dotyczy więc głównie przygotowań do pokojowego marszu, który miał miejsce na Bishop’s Field w Derry; tragedii, która wydarzyła się podczas marszu oraz wszelkich rezultatów jakie to wydarzenie przyniosło. Film został nominowany do dwudziestu jeden nagród i otrzymał siedemnaście z nich, między innymi: nagroda na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie w 2002 roku oraz na Festiwalu Filmowym Sundance w tym samym roku. Nagrody i nominacje świadczą o ogromnej popularności filmu na całym świecie.
Jim Sheridan powiedział kiedyś w przeprowadzanym z nim wywiadzie, że ‘Krwawa Niedziela to historia, której Irlandczycy nie potrafią zapomnieć a Brytyjczycy nie chcą pamiętać.’ To jedno zdanie znakomicie podsumowuje sposób w jaki obywatele obu państw odczuwają te konflikty oraz jasno określa, że nigdy nie będzie całkowitego porozumienia i przebaczenia pomiędzy tymi dwoma zwaśnionymi narodami oraz, że zadrażnienia po obu stronach nigdy się nie zagoją ani nie znikną. Jest to głównym powodem dla którego reżyser, Paul Greengrass, zdecydował się sfilmować tę historię i pokazać w jaki sposób i dlaczego wydarzenia w Derry zakończyły się w tak dramatyczny sposób.

Krwawa Niedziela - fabuła filmu

Krwawa Niedziela, z jednej strony, rozpoczyna się od przemówienia Ivana Coopera (granego przez Jamesa Nesbitta) (rys.1), przywódcy społecznego ruchu Civil Rights i organizatora marszu, który stwierdza, że przygotowywany przez niego marsz ma na celu szerzenie równouprawnienia, walkę o przestrzeganie praw człowieka oraz zaprotestowanie przeciw dyskryminacji, internowaniu katolickich mieszkańców Irlandii. Z drugiej strony, widzowie są świadkami innego przemówienia, wygłoszonego przez generała Roberta Forda, który ogłosił, że wszelkie marsze, procesje i spotkania publiczne są zakazane. Dalsza część historii w filmie również przedstawiona jest z dwóch perspektyw. Jedną z nich reprezentuje Ivan Cooper. Drugi punkt widzenia należy do armii brytyjskiej, a zwłaszcza jej przywódcy, generała Forda. Widz ma więc możliwość obejrzenia tych tragicznych wydarzeń z dwóch różnych stron oraz porównania tego co się stało tego tragicznego popołudnia.


Rys.1 Kadr z filmu, James Nesbitt jako Ivan Cooper.

Jeszcze zanim rozpoczyna się marsz poznajemy niektóre aspekty z życia prywatnego głównych bohaterów. Dowiadujemy się gdzie przebywali przed marszem co pozwala nam lepiej zrozumieć ich motywy oraz powody dla których wzięli udział w tych tragicznych wydarzeniach. W tym samym czasie, gdy jedni przygotowują się do marszu inni, żołnierze brytyjscy, zajmują swoje miejsca wzdłuż Bishop’s Field i innych ważnych miejsc w Derry aby w przypadku wybuchu zamieszek móc odpowiednio zareagować. Ustawiają więc blokady na trasie marszu i zastawiają drogę zarówno dla osób pragnących wjechać jak i opuścić Derry. Ivan Cooper (rys.2) zauważa grupę członków IRA Provos obserwujących ulice i decyduje się z nimi porozmawiać i poprosić by nie stwarzali żadnych problemów.


Rys.2 Ivan Cooper

Zablokowane ulice zmuszają tłum do zmiany kierunku przemarszu. (rys.3) Marsz rozpoczyna się spokojnie a domniemana liczba uczestników wynosi pomiędzy 5000 a 20,000. Jednakże coś idzie nie tak jak to sobie zaplanował Cooper i nic nie można zrobić aby przerwać ten koszmar. W tym samym czasie żołnierze przygotowują się do zastawienia drogi maszerującym. Właśnie wtedy tłum zauważa, że otaczający ich żołnierze są uzbrojeni i zaczyna rzucać w ich stronę kamieniami. Poważny problem zaczyna się kiedy maszerujący zmieniają trasę i kierują się wprost na żołnierzy. Pomimo nawoływań Coopera nikt nie zawraca. Żołnierze mają zezwolenie na użycie armatki wodnej, gumowych pocisków i gazu w przypadku zamieszek. Podczas trwania marszu cywile nadal rzucają kamieniami w żołnierzy, którzy nagle zaczynają strzelać z prawdziwej amunicji. Ranne osoby zabrane są na bok. Członkowie Provos decydują się dołączyć do zamieszek i jeden z nich strzela do żołnierzy mimo, że nie dostał takiego rozkazu. Tłum staje się coraz bardziej agresywny i Brytyjczycy postanawiają wysłać komandosów z 1 Regimentu Spadochroniarzy. W międzyczasie maszerujący docierają do miejsca zwanego Free Derry. Żołnierze przesuwają się dalej starając się schwytać wszystkie osoby sprawiające problemy. Strzelają z gumowych pocisków. Zaczyna się panika. Ludzie zaczynają uciekać a żołnierze strzelają z prawdziwej amunicji. Wygląda na to, że wszystko wymknęło się spod kontroli. Żołnierze strzelają do nastoletnich chłopców, którzy chowają się za barykadami pomimo iż zostali poinformowani o tym, że chłopcy są nieuzbrojeni. Nie przestają strzelać nawet wtedy gdy dostają taki rozkaz. Ivan podchodzi do zabitych osób i zdaje sobie sprawę z tego, że to była rzeź.


Rys.3 Blokada drogowa w Derry

W międzyczasie żołnierze stwierdzają, że nie powinni byli strzelać do nieuzbrojonych ludzi i że to co zrobili nie było konieczne. Podejmują jednakże decyzję o napisaniu raportu w taki sposób by świadczył o tym iż strzelali w samoobronie. Generał Ford udziela wywiadu, w którym twierdzi, że tłum ludzi, prawdopodobnie członków IRA, otworzył ogień w kierunku żołnierzy więc musieli się bronić. Ivan dowiedział się, że w zamieszkach zginęło 13 osób a 14 zostało rannych i przemawia do zdruzgotanych tymi wiadomościami rodzin. Odczytane zostają nazwiska ofiar. (rys.4) Żadne oficjalne dochodzenie nie potwierdziło nieuzasadnionego użycia broni przez żołnierzy brytyjskich i nigdy nie postawiono ich w stan oskarżenia za spowodowanie śmierci niewinnych mieszkańców Derry lecz zostali odznaczeni przez królową Elżbietę II. Wydarzenia w Derry, czy też Londonderry jak miasto nazywane jest przez Protestanckich mieszkańców, spowodowały że wielu młodych ludzi zapisało się do Irlandzkiej Armii Republikańskiej wzmacniając tym samym siły irlandzkie w trwającym przez wiele lat konflikcie pomiędzy dwoma społecznościami.

Rys.4 Fotografie ofiar Krwawej Niedzieli

Spośród wszystkich osób, które obejrzały Krwawą Niedzielę najważniejsze recenzje pochodzą od tych, którzy osobiście uczestniczyli w opisywanych w filmie wydarzeniach. Ivan Cooper stwierdził: ‘Ufam, iż ten film umożliwia zrozumienie oraz pogodzenie się z przeszłością. Taką mam nadzieję. Wierzę, że jest to ważny film w trakcie tworzenia pojednania i czegoś nas nauczy.’
Reżyser zastosował metodę, która przypomina filmowanie za pomocą ręcznej kamery dzięki czemu udało mu się przedstawić wszystkie wydarzenia w bardzo realistyczny sposób. Widz ma wrażenie, że ogląda film dokumentalny o wydarzeniach z 30 stycznia 1972. Opowiadana historia jest nie tylko przekazywana z pewnego rodzaju pasją ale i szacunkiem dla wszystkich osób którym udało się przeżyć te dramatyczne wydarzenia a także dla tych którym się to nie udało.

Małgorzata Wójcik