Początki dziejów Tuam skrywa epoka brązu. O datowaniu osadnictwa na tym terenie zadecydowało odkrycie archeologiczne, dokonane oczywiście przez przypadek przez robotnika robiącego wykopy ziemne, w 1875 r. Wówczas to w okolicy Shop Street w dzisiejszym Tuam, robotnik ów wykopał urnę grzebalną z prochami, którą specjaliści ocenili na schyłek epoki brązu, mniej więcej na 1500 r. p.n.e. Właśnie od irlandzkiej nazwy Tuwim Dha Ghualann czyli miejsca grzebalnego swoją nazwę bierze dzisiejsze Tuam. Fakt ten jest upamiętniony przez specjalną tablicę pamiątkową przy Shop St.
Takie były początki, ale co się działo później? W czasach celtyckich było to miejsce święte dla kultów pogańskich, a kiedy przybyło do Irlandii chrześcijaństwo, chcąc pokazać potęgę chrześcijańskiego Boga, właśnie tutaj ustanowiono jedną z głównych siedzib chrystianizacyjnych. Syn lokalnego wodza, niejaki Jarlach przyjął chrzest około sto lat po misji św. Patryka. czyli w VI w. W dowód swojego uwielbienia Boga ufundował klasztor w Cloonfush. Prawdopodobnie w miejscu nazwanym Tubberjarlath powstał pierwszy ośrodek biskupi, a także cudowne źródło Św. Jarlathy. Od tej pory dochodziło tutaj do licznych cudów, co przyciągało pielgrzymów. Trwało to do 1860 kiedy to wybudowano linię kolejową na tym terenie co uniemożliwiło dalsze pielgrzymowanie.
Po śmierci Jarlatha około 540 r. o Tuam niewiele wiemy przez następne 250 lat. Dopiero w połowie VIII w. kroniki mówią o śmierci opata z Tuam niejakiego Nuada Ó Bolcain, a w 782 biskupa Tuam Św. Ferdomnacha. Jest wielce prawdopodobne, iż w międzyczasie doszło do spustoszenia osady przez wikingów i to być może nie jeden raz.
W XI w. Tuam stało się jedną z głównych baz rodu O’Connor, który konkurował o zwierzchnia władzę w Connacht z rodem O’Flaherty. Spowodowało to odrodzenie miasta. To właśnie dzięki wodzowi Turloughowi O’Connor powstała katedra Św. Marii i Świątynia Jarlatha. To właśnie ten władca ufundował słynny, przepiękny Krzyż Procesyjny z Cong, znajdujący się obecnie w Muzeum Narodowym w Dublinie, który pierwotnie znajdował się w Tuam. Dzięki niemu w 1152 r. Tuam stało się siedzibą arcybiskupa.
Podnoszenie rangi Tuam kontynuował syn władcy Ruairi, który w 1164 r. zbudował tutaj zamek. Niestety nie ma po nim śladu, a miejsce gdzie się znajdował upamiętnia tablica na parkingu przy Bishop Street. W XII w. miasto rozbudowywało się przede wszystkim w kierunku wschodnim, przy rzece Nanny powstał wówczas kościół zwany Teampall na Scrine w którym złożono szczątki Św. Jarlatha. Po nim również nie maślaku, a w miejscu gdzie się znajdował przy Bishop St. jest stosowna tablica. W kolejnych wiekach powstały w Tuam klasztory, w tym w XIII w. Świętej Trójcy. Tragedia miasta był wielki pożar w 1244 r. który zniszczył znaczną części zabudowy w tym i klasztory im kościoły. Zostały one odbudowane, jednak status miasta został osłabiony. W tym też czasie pojawia się na tym terenie dominacja Normanów, arcybiskup William de Birmingham na przełomie XIII/XIV w. rozpoczyna budowę katedry. Od XIV stulecia Tuam jest pod kontrola angielskich rządów, podobnie jak i większa część Irlandii.
W czasie Reformacji dochodzi również do rozłamu na terenie Tuam. Katedra Św. Marii znalazła się wówczas w rękach protestantów i pozostaje do dzisiaj.
Katolicka katedra powstała dopiero w XIX w. kiedy zelżały obostrzenia ze strony władz w stosunku do religii katolickiej. W 1827 r. rozpoczęto jej budowę we wschodniej części miasteczka. Otrzymała ona nazwę Katedry Przepowiedni (Cathedral of the Assumption) i stała się siedzibą katolickiego arcybiskupa.
Dzisiaj stara część Tuam to centrum miasteczka. Warto odwiedzić Katedrę Św. Marii przy skrzyżowaniu Galway Road i High Street. W związku z tym, że katedra jest generalnie w tygodniu zamknięta, należy się zgłosić na plebanii telefonicznie 087/4121201. Bryła obecnego kościoła to neogotyk XIX wieczny, o wiele bardziej ciekawe jest wnętrze. Wnętrze robi wrażenie, zwłaszcza kaplica w prezbiterium z pięknymi łukami romańskimi a także pozostałości słynnego Wysokiego Krzyża z Tuam, który pierwotnie znajdował się na rynku, a od 1992 r. przeniesiony został do katedry po zdewastowaniu go przez wandala. Urokliwy jest również przylegający do katedry mały cmentarz z miejscami pochówków zacnych angielskich wiernych z okolicy.
Katedra katolicka jest bryłą jak i wyposażeniem nowoczesna i nie stanowi wybitnej atrakcji z wyjątkiem naprawdę ładnych witraży. W chwili wolnej warto wstąpić do lokalnego muzeum mieszczącego się w starym młynie nad rzeczka Nanny przy Chapel Lane. Jest tam również działający punkt informacji turystycznej.
Więcej o Tuam na www.tuam-guide.com .