WSPANIAŁE FORTY W KINSALE

 

Leżące w hrabstwie Cork malownicze Kinsale, to znany port a także ośrodek wypoczynkowy. To urokliwe miasteczko było ważnym świadkiem historii. Spędzając kilka dni urlopu w hrabstwie Cork warto wpaść do Kinsale choćby na jeden dzień żeby odwiedzić jedne z najwspanialszych fortyfikacji w Irlandii z XVII w., Fort Karola oraz Fort Jakuba.

Kinsale powstało na miejscu istniejącego w VI wieku klasztoru założonego przez św. Multose’a, pod którego wezwaniem jest stara świątynia w centrum miasteczka. W X wieku wikingowie zajmowali się tutaj handlem, a Normanowie w XIII wieku otoczyli miasto murami i stworzyli z Kinsale ważny ośrodek handlu. Pod koniec XVII wieku miasteczko stało dzięki znaczącej pozycji na handlowych mapach świata jednym z najwspanialszych miast południowego wybrzeża Irlandii.

W 1601 r. w trakcie powstania antyangielskiego pod wodzą rodu O’Neillów do Kinsale dotarły posiłki z Hiszpanii. Żołnierze hiszpańscy zajęli strategiczne pozycje u wejścia do portu na miejscu zwanym Castle Park, tam gdzie obecnie znajdują się pozostałości Fortu Jakuba, a także zamek Ringcurran. W ten sposób skutecznie blokowali flocie angielskiej wejście do Kinsale. Jednakże klęska Hiszpanów i powstańców w bitwie pod Kinsale spowodowało wyparcie ich z zajmowanych pozycji przez Lorda Mountjoy.

W 1667 r. po dramatycznej blokadzie ujścia Tamizy przez Holendrów, kiedy okazało się, ze Anglii nie posiada skutecznej obrony wybrzeża, zapadły decyzje o kompleksowej budowie fortyfikacji nadbrzeżnych w całym imperium. Również w Irlandii. Przebudową, a raczej budową obrony portu w Kinsale zajął się Hrabia Orrery (Earl of Orrery), będący Lordem Prezydentem prowincji Munster. Nakazał on budowę nowych fortyfikacji na miejscu dawnego (zburzonego przez Cromwella nieco wcześniej) zamku Ringcurran, tak powstał Fort Karola. Przez wejście do zatoki i dalej do portu w Kinsale przerzucono blokujące wejście łańcuchy, w rejonie Castle Park (późniejszy For Jakuba) zbudowano bastion na 10 armat, które z armatami z Ringcurran miały blokować wejście. W 1667 r. zapadły ostateczne decyzje o budowie stały kamiennych fortyfikacji, ich zaprojektowaniem zajął się William Robinson, architekt znany m.in. z projektu Royal Hospital Kilmainham w Dublinie. Kamień węgielny położył sam Earl Orrery. 22 sierpnia 1681 r. fortyfikacje zostały nazwane Fortem Karola ku czci króla Karola II. Lokalizacja fortu była jednakże krytykowana i to dość poważnie. Otóż w 1685 r. wizytujący Kinsale kapitan Thomas Philips odnotował, iż właśnie ukończony fort jest dość nieszczęśliwie położony z możliwością wglądu w jego wnętrze z wyżej położonych partii otaczającej go ziemi. W 1689 r. w Kinsale wylądował król Jakub II Stuart z wspierającymi go wojskami francuskimi. Rozpoczęło się odzyskiwanie przez niego zagrożonej, a w zasadzie utraconej korony angielskiej, jego przeciwnikiem był Wilhelm Orański. Po przegranej przez Jakuba II bitwie nad rzeką Boyne w 1690 r., kiedy to jego marzenia o przejęciu tronu w zasadzie legły w gruzach rozpoczął się jego odwrót. W tym też roku do Kinsale dotarły wojska Wilhelma. Zaatakowały one oba forty. Pierwsze oblężony został Fort Jakuba, poddał się kiedy to eksplodowała beczka z prochem zabijając wielu obrońców. Na cel wzięto wówczas Fort Karola. W tym przypadku ziściły się obawy kapitana Philipsa. Otóż 3 października oddziały Wilhelma zainstalowały na pobliskich wzniesieniach baterie armat i zaczęły ostrzał Fortu Karola, a w zasadzie jego wnętrza. Linie okopów skutecznie chroniły piechotę oblegającą fort. Oblężenie trwało 13 dni, w tym 5 dni nieustającego ostrzału artyleryjskiego! 16 października fort skapitulował, a obroncom pozwolono opuścić twierdzę i udać się do Limerick, takie to honorowe kapitulacje praktykowano! Fort Karola zajęli ludzie Wilhelma dowodzeni przez generała Churchilla, brata księcia Marlborough, jednego z głównodowodzących armia williamitów. W późniejszym czasie szkody zostały naprawione a same fortyfikacje rozbudowane, zwłaszcza w XVIII wieku powstało wewnątrz fortu wiele nowych budynków. Dzisiaj oglądać można dużych rozmiarów budynki oficerskie oraz budynek gubernatora dowodzącego twierdzą, do których przylega plac paradny, a także duże budynki koszarowe, w tym koszary żołnierskie w formie kazamat. W niektórych znajdujących się w częściowej ruinie budynkach koszarowych zachowały się żeliwne elementy kominków i pieców. Ciekawostką jest również pomieszczenie, kwatera, dla kobiet, które także pełniły służbę wojskową. Uwagę zwracają różne elementy umocnień. Fort generalnie ma kształt gwiaździsty typowy dla budowli tego typu z XVII w. Można zaobserwować działobitnie wcześniejszego typu, charakteryzujące się tym, iż były to stanowiska stałe, armata mogła strzelać tylko w jednym kierunku zmieniając jedynie kąt podniesienia lufy, w późniejszym okresie, po przebudowie wprowadzono działobitnie kołowe, gdzie armaty mogły zmieniać kierunek ostrzału, w zasadzie o 360 stopni! Ciekawostka jest znajdujący się przed zewnętrznymi, patrzącymi na morze, działobitniami trawiasty pas, kilkadziesiąt metrów kwadratowych, nazywany ogródkiem ziemniaczanym, tam załoga uprawiała na własne potrzeby ziemniaki (sic!).

Znaczenie Kinsale z końcem XVII wieku znacznie zmalało na rzecz dynamicznie się rozwijającego miasta i portu w Cork, tez przestał się tak bardzo liczyć system obronny Kinsale. Zastrzyk modernizacji przeżyły jeszcze forty w czasie wojen napoleońskich, kiedy to Anglia liczyła się poważnie z możliwością inwazji francuskiej w Irlandii i na wszelki wypadek rozbudowano twierdze. W XIX wieku Fort Karola był nadal koszarami, aż do 1921 r. kiedy to Anglicy zaczęli się wycofywać z Irlandii także z Kinasale. W czasie Irlandzkiej Wojny Domowej forty uległy poważnemu zniszczeniu i w takim stanie ruiny pozostawały przez lata. W 1973 r. państwo przejęło opiekę nad oboma fortami i rozpoczęto ratowanie Fortu Karola, który obecnie jest już całkiem przyzwoicie wyglądającym zabytkiem sztuki fortyfikacyjnej, prace jednak nadal trwają. Fort Jakuba spotkał gorszy los, został on w ogromnej części zniszczony, widoczne są jego słabe pozostałości. Ten fort miał już pecha u progu swego istnienia, powstał w 1601 a już w 1609 znalazł się na liście fortyfikacji wymagających naprawy! Zredukowany garnizon fortu nie był w stanie obsadzić całości umocnień stąd też wybudowano w środku fortu wewnętrzną warownie dla około 100-200 żołnierzy. Jego upadek przypada na czasy Cromwella czyli 1649 r. kiedy wpadł w ręce jego ludzi, ostania przebudowa miała miejsce około 1677 r., w skład fortu wówczas wchodził magazyn i bateria artylerii nadbrzeżnej licząca 8 armat.

Do Fortu Karola, który można zwiedzać wiedzie dobra droga dojazdowa z dużym parkingiem, natomiast aby zobaczyć Fort Jakuba, trzeba pozostawić samochód spory kawałek od fortu i udać się ścieżką na pozostałości fortyfikacji. Jeśli spędza się nieco więcej czasu w Kinsale, spacer do obu fortów na dwóch przeciwległych Krancach wejścia do portu Kinsale to ładny spacer przy dobrej pogodzie.